Yağmur, Çisenti, Kar, Dolu
2.4. Yere Düşen Parçacıklar (Yağış)
2.4.1. Yağmur
Çapları 0.5 mm den büyük olan su damlalarının, bulutlardan yeryüzüne düşmelerine yağmur denir. Yağmur As, Ns, Sc, Cu ve Cb bulutlarından meydana gelir. Normal olarak yağmur damlaları çisenti damlalarından büyük olur.
2.4.1.1 Aralıklı Yağmur
Rasat yapılan son saat içinde, yani bir saatlik periyot içinde, şiddetinde az da olsa bir değişiklik olmakla birlikte, en az bir defa kesilen ve tekrar başlayan yağmurdur. ( 60, 62, 64, 66 hadiseleri )
2.4.1.2. Devamlı Yağmur
Rasat saati dahil, rasattan önceki bir saatlik periyod içinde, şiddetinde az da olsa , bir değişiklik olmakla birlikte, ara vermeden devam eden yağmurdur. ( 61, 63, 65 hadiseleri )
2.4.1.3. Hafif Yağmur
Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.5 mm den daha az su bırakan yağmurdur. ( 60, 61 hadiseleri )
2.4.1.4. Orta Kuvvette Yağmur
Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.5 mm ile 1.3 mm arasında su bırakan yağmurdur. ( 62, 63 hadiseleri )
2.4.1.5. Kuvvetli Yağmur
Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 1.3 mm den fazla su bırakan yağmurdur. ( 64, 65 hadiseleri )
Aşırı derecede soğumuş su damlalarının, yeryüzündeki veya havada uçan bir cisme çarparak donmasına Donan Yağmur denir. (66, 67 hadiseleri)
2.4.2. Çisenti
Çapları 0.5 mm den küçük olan ve oldukça düzgün bir yapıya sahip su damlacıklarından meydana gelen yağıştır. Damlalar hemen hemen düz bir görünüşe sahip olduklarından, hafif olarak hareketi görülebilir. Çisenti yağışı Stratus (St) bulutundan meydana gelir.
Rasat yapılan son saat içinde, yani bir saatlik periyot içinde, şiddetinde yavaş bir değişiklik olmakla birlikte, en az bir defa kesilen ve tekrar başlayan çisenti yağışıdır. (50, 52, 54, 56 hadiseleri )
2.4.2.2. Devamlı Çisenti
Rasat saati dahil, rasattan önceki bir saatlik periyot içinde, şiddetinde az da olsa bir değişiklik olmakla birlikte, ara vermeden devam eden çisenti yağışıdır.( 51, 53, 55 hadiseleri )
2.4.2.3. Hafif Çisenti
Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.1 mm den daha az su bırakan çisentidir. ( 50, 51 hadiseleri )
2.4.2.4. Orta Kuvvette Çisenti
Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.1 ile 0.8 mm arasında su bırakan çisenti yağışıdır. (52, 53 hadiseleri)
2.4.2.5. Kuvvetli Çisenti
Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.8 mm den fazla su bırakan çisentidir. ( 54, 55 hadiseleri )
2.4.2.1. Donan çisenti
Çisenti damlalarının yeryüzündeki bir cisme veya havadaki bir cismin yüzeyine çarparak donmasına Donan Çisenti denir. ( 56, 57 hadiseleri )
2.4.3. Kar
Genellikle dal budak salmış veya yıldız biçimindeki buz kristallerinin yağışıdır. Bu kristallerin bir araya toplanmasıyla kuşbaşı şeklinde meydana gelen yağışa kar adı verilir.
2.4.3.1. Hafif Kar
Kar taneleri genellikle küçük ve seyrek olan kar yağışıdır.
2.4.3.2. Orta Kuvvette Kar
Kar taneleri biraz daha büyüktür ve görüş mesafesi daralmaya başlar.
2.4.3.3. Kuvvetli Kar
Kar taneleri büyüktür ve görüş mesafesi 1000 metrenin altına iner.
2.4.4. Kar Grenleri (Kar Taneleri)
Çok küçük, beyaz ve sık buz zerreleri yağışıdır. Çapları çoğu kez 1 mm den küçük olan bu zerreler; düz, ince veya uzundur. Genel olarak Stratus (St) bulutundan sisin içinden düşerler. Hava sıcaklığı 0-10oC arasındadır. Parçacıklar sert bir zemine çarptığında sıçramazlar.
2.4.5. Kar paletleri
Beyaz ve sık buz zerrelerinin yağışı olup, taneler, küre veya koni şeklindedir. Bunların çapları yaklaşık olarak 2 ile 5 mm arasındadır. Buz zerreleri gevrek olduğundan, sert bir yüzeye düştüklerinde parçalanırlar. Kar paletleri genellikle sıcaklığın 00 C civarında olduğu zaman, sağanak içinde kuşbaşı kar veya yağmurla beraber yere düşer. ( Sc ve Cb bulutlarından düşer)
2.4.6. Dolu
Çapı 5 ila 50 mm. Bazen daha fazla olan, sert buz topakları şeklindeki katı yağıştır. Buz topakları küre, koni veya düzensiz şekilde ve çoğu kez birbiri üzerine yığılmış, şeffaf kar şeklinde, eş merkezli buz halkalarından oluşmuş bir yapıya sahiptir.
Dolu yağışı Cumulonimbus (Cb) bulutlarından meydana gelir. Bir dolunun kesiti incelendiğinde iç içe tabakalar görülür. Bunun sebebi; dolu Tanesinin dikey akımlar sebebiyle bulut içinde defalarca aşağı ve yukarı doğru hareket etmesidir. Böylece üzerinde her defasında temas eden yağmur damlaları donarak, yeni bir tabaka meydana getirir.
2.4.6.1. Küçük Dolu
Çapları 5 mm. ye kadar olan yarı saydam buz parçacıkları yağışıdır. Bu parçacıklar genellikle küresel bazen de konik yapıdadır. Küçük dolu, daima Cumulonimbus bulutundan ve sağanak şeklinde yağar. Küçük dolu, kar paletlerinin üzerinin kısmen ya da tamamen buz tabakasıyla kaplanması sonucu oluşur. Kar paletlerinin aralarındaki boşluklar su veya buz ile dolar, bazen dış kısımda kabuk şeklinde ince bir buz tabakası meydana gelir. Buradaki su bulut içerisindeki damlacıklardan veya kar paletlerinin bir kısmının erimesinden kaynaklanabilir. Küçük dolular oldukça yoğundur (0,8 gr/cm3 - 0,99 gr/cm3). Küçük dolular kolayca kırılmazlar. Sert bir zemine düştüklerinde, temas esnasında oluşan ses kolaylıkla duyulur. Küçük dolu, kar paletleri ile dolu arasında bir ara geçiş aşamasıdır. Yüksek yoğunluğu ve yüzeyinin düzgünlüğü ile kar paletlerinden, çapının küçüklüğü ile de doludan ayrıt edilebilir.
2.4.7. Buz Paletleri
Saydam veya yarı saydam, küre veya koni şeklinde, bazen şekilsiz olan ve çapı 5 mm veya daha az olan buz taneleri yağışıdır. Buz paletleri, sert bir yüzeye düştüklerinde, çarpmadan dolayı ses çıkarır ve kırılırlar. Buz paletleri aşağıdaki şekillerde oluşurlar :
a- Yağmur damlalarının donması veya erimiş damlaların yeniden kar haline gelmesi sonucu.
b- Kar tanelerinin ince bir buz tabakası ile kaplanması sonucu meydana gelirler
(79 hadisesidir, As, Ns , Cb bulutlarından yağar).
2.4.8. Buz Kristalleri (Diamond Dust).
Bunlar, dallı budaklı olmayan buz kristalleri yağışıdır. Buz prizmaları iğne, sütun veya tabak şeklinde olup, çoğu zaman havada asılı duran bir cisim görünümündedir. Buluttan düştükleri gibi bulutsuz havada da meydana gelebilirler.
Buz prizmaları, güneş altında parladıkları zaman, Işık Saçan Sütunlar veya Hale olayını meydana getirirler. Bu olay daha ziyade Kutup Bölgelerinde kararlı hava kütlelerinde, çok düşük sıcaklıklarda meydana gelir. ( 76 numaralı hadisedir, açık veya sisli havada oluşur )
Su Damlalarının Çaplarına Göre Düşüş Hızları
Serbest atmosferde düşen bir cisim aşağıdaki üç kuvvetin etkisi altında kalır.
i. Yerçekimi kuvveti
ii. Kaldırma kuvveti nedeniyle yükselme.
iii. Hareketinden dolayı hava direnci
Eğer yerçekimi kuvveti diğer iki kuvvetin bileşkesinden fazla ise parçacık yere doğru düşer. Aksi takdirde, düşen parçacığa etki eden yerçekimi kuvveti diğer iki kuvveti yenemez ise parçacık havada asılı kalır.
Serbest düşen bir cisim belirli bir hıza ulaştıktan sonra hızı sabitlenir. Bu hıza terminal hızı denir. Bir yağmur damlasının çapının büyüklüğüne göre terminal hızı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
|
Çap (μ) |
Terminal Hızı (m/s) |
|
2 |
0.00012 |
|
8 |
0.00192 |
|
100 |
0.27 |
|
200 |
0.72 |
|
500 |
2.06 |
|
1000 |
4.03 |
|
2000 |
6.49 |
|
5000 |
9.09 |
|
5800 |
9.17 |
1 μ = 10-3mm. = 10-6 m.
Kar Yağışı